Đặc điểm thông tin chung của quả kỷ tử
Kỷ tử hay câu kỷ tử ninh hạ có tên khoa học là Fructus Lycii, thuộc họ: Cà; (danh pháp khoa học: Solanaceae). Đây là loài cây thân mềm, mọc bụi, dáng mọc đứng với độ cao trung bình từ 50 – 150 cm hoặc hơn. Khi trưởng thành, cây được phân thành nhiều nhánh nhỏ. Mỗi cành có gai ngắn mọc ở những hốc lá. Lá cây mọc đơn, sát cành, so le nhau, dài như hình lưỡi mác, gần như không có cuống, hai mặt lá nhẵn dài khoảng 2 – 6 cm, rộng khoảng 0,6 – 2,5 cm; Hoa kỷ tử mọc đơn lẻ ở phần nách lá, có màu tím đỏ phơn phớt. Quả kỷ tử có hình trứng nhỏ và thuôn dài. Khi kỷ tử đã chín, quả chuyển dần sang màu đỏ thẫm, có kích thước khoảng 0,5 đến 2cm, thịt quả mềm, mọng. Bên trong quả có màu nâu sẫm và thân dẹt.
Mỗi quả hắc kỷ tử chứa hàm lượng protein cao và 18 axit amin khác nhau. Đồng thời, quả kỷ tử cũng bao gồm nhiều chất khoáng khác nhau như kẽm, sắt, phốt pho và riboflavin (vitamin B2). Đặc biệt, hàm lượng sắt nhiều hơn so với đậu nành và dinh dưỡng của rau bina và hàm lượng beta-caroten trong quả này còn nhiều hơn cà rốt.
Cây kỷ tử (tửTên gọi khác: Câu khơi, Khủ khởi, Kỷ tử, Khởi tử và Địa cốt tử) là vị thuốc quý và được sử dụng phổ biến trong y học cổ truyền. Với vị ngọt, tính bình, tác dụng trừ phong, bổ thận, cường gân cốt, sinh tinh,… dược liệu này được tận dụng để trị chứng vô sinh – hiếm muốn, di mộng tinh ở nam giới, viêm dạ dày mãn tính và các vấn đề về mắt.
Với sức sống khỏe, chịu được khí hậu lạnh khô, thảo dược này phát triển mạnh mẽ ở một số tỉnh Trung Quốc như Vân Nam, Cam Túc, Ninh Hạ, Thanh Hải, Tân Cương,… Sau đó, chúng di thực sang các tỉnh thành lân cận thuộc phía Bắc Trung Quốc. Trước đây, kỷ tử xuất hiện rất hiếm ở nước ta, không phải ai cũng biết đến và được sử dụng. Tuy nhiên, giờ đây vị thuốc quý này đã được trồng tại một tỉnh thành như Lào Cai, Sơn La, Hà Giang, Cao Bằng, Lai Châu, Yên Bái. Chất lượng thảo dược thu được cũng không hề thua kém so với bên Trung Quốc.
Thành phần hóa học
Trong Kỷ tử có chừng 0,09% chất betain C5H11O2N. Theo các nghiên cứu của Từ Quốc Vân và Triệu Thủ Huấn, Câu kỷ tử chứa nhiều thành phần bổ dưỡng cho cơ thể như: Carotene (0,00396%), vitamin C (0,003%), acid nictinic (0,0017%), amon sulfat (0,00023%) và các vi khoáng như canxi (0,15%), sắt (0,0034%), P (0,0067%). Ngoài ra, một số báo cáo khác còn cho biết, trong Câu kỷ tử còn chứa các chất như lysine; choline; betain 2,2%; chất béo và 4,6% protein; acid hydroxyanic; và có thể có atropin.
Tác dụng đối với sức khỏe theo y học cổ truyền
Theo tài liệu cổ, Kỷ tử có vị ngọt và tính bình, vào 3 kinh Phế, Can và Thận; có tác dụng bồi bổ cơ thể, vừa có tác dụng hỗ trợ điều trị bệnh: Tăng cường sức khỏe cho người gầy yếu, mệt mỏi, bổ tinh khí huyết, hỗ trợ điều trị bệnh đái tháo đường, ho lao, lao phổi.
Cường thịnh âm đạo và bổ ích tinh huyết; An thần, minh mục, bổ ích tinh bất túc; Nhuận phế, sinh tân, bổ thận, Tư dưỡng can thận, ích khí; Bổ can, nhuận phế, minh mục, sinh tinh huyết; Mạnh gân cốt. Dùng chữa chân tay yếu mỏi, mắt mờ, di mộng tinh. Chủ trị:
· Chứng âm huyết hư tổn, can thận âm hư, chứng tiêu khát, khái thấu, hư lao.
· Điều trị chứng chóng mặt, hoa mắt do huyết hư, đau thắt lưng, di tinh, tiểu đường.
Tác dụng đối với sức khỏe Trong y học hiện đại:
Theo các nghiên cứu của y học hiện đại, kỷ tử mang nhiều hợp chất có lợi cho sức khỏe, ít gặp ở các loài thực vật. Vậy các hợp chất trong quả, thân và hạt kỷ tử có tác dụng gì đối với sức khỏe?
Betaine: Đây là một loại axit amin có lợi cho tim mạch, tiêu hóa và tăng cường sức khỏe; Các loại vitamin như B1, B2, C,… giảm nguy cơ mắc các bệnh về tim mạch, tăng cường hệ miễn dịch, phòng ngừa thiếu máu; Các khoáng chất cần thiết cho cơ thể như Ca, Phốt pho, Sắt,… có tác dụng bổ huyết, duy trì sự phát triển ổn định của xương; Axit nicotinic, amon sunfat, thiamine, riboflavin có tác dụng tốt đối với hệ thần kinh, hệ tiêu hóa và chống lão hóa da; Điều tiết và tăng cường khả năng miễn dịch của cơ thể; Tăng cường khả năng hoạt động của hệ thống nội tiết của cơ thể; Bảo vệ chức năng gan, ức chế sự lắng đọng lipid trong gan và đẩy nhanh tốc độ tái sinh tế bào gan; Điều chỉnh rối loạn lipid trong máu; Làm chậm hay giảm thiểu sự hình thành những mảng xơ vữa trong huyết quản.Điều hòa huyết và giãn mạch; Làm nhanh tốc độ tạo huyết của tủy xương; Trẻ hoá và làm chậm quá trình lão hóa trong cơ thể; Ức chế sự phát triển của tế bào ung thư, ngăn ngừa phóng xạ bên trong cơ thể; Hạ đường huyết tốt.
Những lưu ý khi sử dụng kỷ tử:
Kỷ tử trong thời gian dài có tác dụng rất tốt cho cơ thể. Tuy nhiên, đây là vị thuốc khá kén người sử dụng. Do kỷ tử có tác dụng làm nóng cơ thể tương đối mạnh, nên khi cơ thể bị cảm sốt, viêm nhiễm, bị tiêu chảy tốt nhất không nên dùng.
Không nên sử dụng quả kỷ tử ở những người bị huyết áp cao, tâm trạng hay nóng vội, cáu giận hoặc người ăn quá nhiều thịt hàng ngày làm sắc mặt đỏ hồng do tác dụng làm nóng cơ thể.
Thận trọng khi sử dụng quả kỷ tử quá nhiều có thể làm cho mắt bị nóng và khó chịu, thị lực giảm sút.
Phụ nữ mang thai hoặc có dấu hiệu đang mang thai không được sử dụng dược liệu câu kỷ tử. Bởi trong dược liệu này có chứa một số thành phần có thể gây sảy thai; Hay phụ nữ đang cho con bú cần hạn chế sử dụng loại dược liệu này vì Câu kỷ tử có thể làm giảm khả năng tăng tiết sữa
Nguồn thông tin:
https://www.vinmec.com/vi/y-hoc-co-truyen/duoc-lieu/cong-dung-chua-benh-cua-ky-tu/
http://nhidongcantho.org.vn/Default.aspx?tabid=556&ch=4794&ky-tu.html
Báo Sức Khoẻ đời sống Cập nhật lúc: 8:35 AM , 07/11/2022
